Het nieuwe ontslagrecht zorgt voor onrust bij bedrijven die samen tienduizenden duale opleidingen verzorgen. De nieuwe transitievergoeding, die per 1 juli aan vertrekkende werknemers moet worden betaald, geldt ook voor het merendeel van de 129.000 MBO-leerwerkplekken in Nederland. Daardoor kunnen leerbedrijven straks aangeslagen worden voor een vertrekpremie van zo’n € 2000 per student. Een leerling die zijn studie heeft afgerond en geen baan krijgt bij zijn leerbedrijf kan daar in theorie aanspraak op maken.
Sociale Zaken
Het ministerie van Sociale Zaken heeft na overleg met MKB-Nederland in 2014 al toegezegd dat werkgevers daarvan vrijgesteld kunnen worden: ze mogen hun opleidingskosten in mindering brengen op de vergoeding. Dat moet geregeld worden via een algemene maatregel van bestuur, maar die is nog steeds niet klaar: de zaak ligt nog bij Raad van State die er eerst advies over moet uitbrengen. De verwachting is dat dat de komende weken gebeurt. De intentie is volgens MKB Nederland dat de oplossing ‘kostenneutraal’ uitpakt voor werkgevers, maar het ministerie wil dat niet bevestigen.
De grootste koepel van techbedrijven FME, en de bakkerskoepel nemen vooralsnog geen genoegen met die uitleg. Zij vrezen dat hun achterban straks schade gaat lijden omdat er niet is afgesproken welke opleidingskosten werkgevers mogen aftrekken, en hoe die moeten worden berekend. ‘Dit dreigt een handige manier te worden voor een student om een gratis iPhone te bemachtigen aan het eind van de opleiding’, zegt adjunct-directeur Paul Passchier van NBOV (de Nederlandse Brood- en banketbakkers Ondernemersvereniging).
Asscher
En FME, wier achterban één van de belangrijke leveranciers is van leerwerkplekken ofwel de Beroepsbegeleidende Leerweg (BBL), gaat de kwestie aan de orde stellen bij minister Lodewijk Asscher van Sociale Zaken tijdens zijn eerstvolgende werkbezoek aan de branche. ‘Wij willen hem het dilemma voorleggen waar onze leden mee worstelen’, zegt een woordvoerder. ‘Zij stellen zich medeverantwoordelijk voor jongerenopleidingen en worden nu opgezadeld met extra verplichtingen. Dit helpt niet in de strijd tegen jeugdwerkloosheid.’
De zorgen komen vooral voort uit de onduidelijkheid over de vraag wie er buiten de boot valt bij de uitwerking van de regeling. De praktijk van leerwerkopleidingen verschilt sterk per sector. Niet iedere sector kan zijn kosten even gemakkelijk inzichtelijk maken, zegt Passchier van NBOV. ‘Praktijkbegeleiders in de bakkerij doen dit erbij, tussen de bedrijven door. De ene leerling vergt meer aandacht dan de andere. Dat meten we niet met een stopwatch erbij.’ Zo'n berekening is des te ingewikkelder omdat er ook uitgezocht moet worden welke zaken al vergoed worden via subsidie.
De huidige praktijk is dat leerbedrijven vaak slechts een klein deel van hun BBL-studenten uiteindelijk ook vast in dienst nemen. Ze fungeren vooral als opleidingsfabrieken voor de rest van de sector, in ruil voor fiscale voordelen en de bate van lagere productiekosten. De leerwerkplek staat echter onder druk, en dat heeft vooral te maken met de crisis en in mindere mate met subsidie die op de helling staat, zegt voorzitter Jan van Zijl van de MBO-raad. De transitievergoeding voor leerlingen noemt hij ‘een onbedoeld effect’ en ‘een minnetje erbij’.
Onbetaalbaar
Als de compensatieregeling niet zorgvuldig uitgewerkt wordt, kunnen de opleidingen in sommige sectoren onbetaalbaar worden, waarschuwt Marcel van Lieshout van de koepel Bouwend Nederland. ‘Het zou een slechte zaak zijn wanneer er een externe prikkel ontstaat voor leerbedrijven om alleen nog maar plaatsen geven aan studenten die heel snel leren en de meeste kans maken op een baan aan het eind van de opleiding.’ Hij voegt eraan toe dat hij wel vertrouwt op een goede afloop.
Maar Passchier van NBOV spreekt van een ‘weeffout die niet zo gemakkelijk te repareren valt’. ‘De trein is gaan rijden, en nu is het redden wat er te redden valt.’ Hoewel veel MBO-studenten volgens hem niet goed op de hoogte zullen zijn van hun nieuw verworven recht per 1 juli, kan de bewustwording via sociale media snel groeien. Als de regeling duurder uit gaat pakken, gaat hij zijn leden adviseren om hun leerwerkplekken af te breken na 23 maanden, om een vergoeding uit te kunnen sluiten. Dat is een noodoplossing, benadrukt hij. ‘Dan breng je een hele reeks van carrousels op gang, dat is een circus op zichzelf.’
Het ministerie ontkent dat er sprake is van een weeffout: er is bewust gekozen voor een vergoeding voor BBL-studenten, omdat ook zij een arbeidscontract hebben. 'Werkgevers hebben daarmee ingestemd in het sociaal akkoord', aldus een woordvoerder. Het ministerie benadrukt dat bedrijven straks alleen opleidingskosten mogen aftrekken als die 'niet te specifiek' zijn: alleen opleidingen waarmee je ook elders een baan kunt krijgen, mogen verrekend worden.
Financieel Dagblad, 13 maart 2015
